اژدهای بهشتی / تکامل هوش در آدمی / ساگان / وهاب زاده

تاریخ حیات بر روی زمین را از جنبه‌های متفاوتی می‌توان بررسی کرد. این بررسی می‌تواند دربارۀ منشأ، زمان و نحوۀ پیدایش، توالی به وجودآمدن گروه‌های مختلف موجودات زنده، چگونگی اشتقاق آن‌ها از یکدیگر و غیره باشد. امّا یکی از وجوه جالب پیدایش حیات و تکامل آن، به‌وجود آمدن سازمان‌های مادّی جدید با پیچیدگی و تنوع و ذخیرۀ اطلاعات با ابعادی به‌مراتب گسترده‌تر از گذشته است. گرچه این روند از ابتدای تشکیل زمین و قبل از پیدایش حیات نیز در جریان بود؛ ولی تکامل حیات آن را در مقیاسی با کیفیت نوین و بس وسیع‌تر مطرح کرد. در واقع تاریخ تکامل حیات بر روی زمین به تعبیری تاریخ پیدایش فرم‌های جدید اشکال مادی و انباشت اطلاعات است.

«کارل ساگان» اخترشناس نامدار و ابرستارۀ دنیای علم در قرن بیستم، در «اژدهای بهشتی» از حوزۀ تخصصی خود خارج می‌شود و ماجراجویانه دل به دریا می‌زند تا از ترکیب رشته‌های انسان‌شناسی و زیست‌شناسیِ تکاملی و روان‌شناسی و علوم کامپیوتر راهی به حل معمّای هوش در انسان پیدا کند. این کتاب را که یک سال پس از انتشارش در سال 1978 برندۀ جایزۀ پولیتزر شد، می‌توان تاریخ تکامل مغز انسان دانست. «ساگان» در مقدمۀ کتاب تصریح می‌کند که ذهن چیزی جز پیامدهای آناتومی و فیزیولوژی مغز نیست. به عقیدۀ او انتخاب طبیعی همچون نوعی «غربال فکری» عمل کرده و به‌تدریج هوش انسان را به جایی رسانده که از عهدۀ کشف قوانین طبیعت و شناخت خویش برآید. ما به لطف گسترش قشر جدید مخ، صاحب فرهنگی شده‌ایم که از زبان و منطق تا شهود و اسطوره را دربرمی‌گیرد. به عقیدۀ «ساگان» مغز ما به کم رقیب شایسته‌اش یعنی کامپیوتر، ناگزیر به تکامل خود ادامه خواهد داد.